تاریخچه آدامس
قرن هاست که از آدامس برای تمیز کردن دهان و یا خوشبو کردن نفس مورد استفاده قرار میگیرد. آدامس محصولی است که به نظر امروزی می آید. اما بررسی ها نشان داده است که مردم از قرن ها پیش با آدامس آشنایی داشته و به شکل های مختلف آدامس می جویده اند. در واقع سابقه آدامس های امروزی به دهه 1860 باز میگردد. یعنی هنگامی که ماده ای به نام چیکل از مکزیک وارد شد. جالب اینکه در ابتدا پدیده جویدن آدامس از یونانیان به مردم جهان شناسانده شد.
در ادامه این مطلب گذری بر تاریخچه پیدایش اولین تکه کشف شده آدامس، پیشینه جویدن آدامس، داستان توماس آدامز (نخستین سازنده آدامس به شکل امروزی)، تولید اولین آدامس گیاهی و همچنین داستان ریگلی جونیور(موسس شرکت بزرگ ریگلی) و در نهایت تحول صورت گرفته در صنعت آدامس می کنیم.
اولین تکه کشف شده آدامس با قدمت 5700 سال
باستان شناسان در حین حفاری، یک تکه پوست درخت توس جویده شده را کشف کردند. پس از تلاش های بسیار توانستند به کمک آن ژنوم کامل و میکروبیوم دهانی یک زن نوسنگی را بازسازی کنند.
در اواخر عصر حجر، در یک دهکده کوچک ماهیگیری در جنوب دانمارک، یک زن تیره پوست با موهای قهوهای و چشم آبی یک تکه چسبناک قیر توس سخت شده را جوید. این روستا که توسط باستان شناسان مدرن سیلتولم لقب گرفته بود، در نزدیکی یک تالاب ساحلی قرار داشت. که توسط جزایر سدی شنی از دریای بالتیک محافظت می شد. این تکه قیر به حدی انعطاف پذیر بود که بتواند یک قطعه سفال یا یک ابزار سنگ چخماق صیقل داده شده را اصلاح کند. همچنین از این تکه قیر توس به عنوان چسب های رایج در دوران نوسنگی نیز استفاده می شده است.
هنگامی که این زن تکه قیر جویده شده را دور انداخت، برای مدت5700 سال زیر لایه های ماسه و سیلت مهر و موم شد تا اینکه تیمی از باستان شناسان آن را پیدا کردند و به طرز حیرت انگیزی توانستند ژنوم کامل زن را به همراه میکروبیوم دهانی و DNA (از غذایی که ممکن است او اخیراً خورده باشد) از آن تکه قیر استخراج کنند. اگرچه هیچ بقایای انسانی در محل حفاری کشف نشده است، اما به وسیله DNA موجود در قیرتوس توانستند دریابند که زن به چه شکلی است، چه چیزی میخورد، چه باکتری ها و ویروس هایی را با خود حمل میکند، مردمان آن منطقه از کجا می آمدند و اینکه آیا ممکن است کشاورزی را ابتدا آن ها شروع کرده باشند یا خیر.
انس شرودر، باستان شناس و نویسنده این مقاله میگوید: “ما این تکه کوچک درخت توس را که کسی هزاران سال قبل آن را دور انداخته است نداریم. ولی جالب است که میتوانیم از طریق این شی کوچک شخصی که آن را جویده تجسم کنیم”.
Theis Jensen، زیست باستان شناس، ابتدا ایده استخراج داده های ژنومی از تکه قیر با نقش دندان روی آن را هنگامی که در یک مکان حفاری متفاوت در سوئد کار میکرد، مورد هدف قرار داد. برهمین اساس همکاران جنسن توانستند DNA جزئی سه نفر را از تکه های قیر توس که مربوط به 10 هزار سال پیش است بیرون بکشند. سپس یافته های خود را در مطالعات زیست شناسی منتشر کردند. ناتالیا کشوبا باستان شناس میگوید نمونه قیر توس همراه با اطلاعات ژنومی نهفته در آن احتمالا به دلیل اینکه در یک محیط بدون اکسیژن دفن شده توانسته است تا امروز به خوبی حفظ شود.
شرودر و همکارانش در بررسی های خود گونه های میکروبی متعددی را از همین نمونه شناسایی کردند. بعضی از این گونه ها، میکروب هایی بودند که اغلب برای انسان بی ضرر است و به آن ها میکروبیوم میگویند، اما بعضی دیگر باکتری های دهانی هستند که باعث بیماری پریودنتال میشود. همچنین آن ها از این نمونه کشف کردند که این زن مبتلا به ویروس Epstein Barr که یکی از اعضای بسیار معمول خانواده ویروس هرپس است، میباشد.
پیشینه جویدن آدامس
بررسی ها نشان میدهد در گذشته نیز مردمان اقسا نقاط دنیا، قسمت های مختلف درختان مانند صمغ یا پوست آن ها را به منظور مصارف گوناگونی میجویده اند. اما جالب این است که اولین بار آدامس جویدن را، یونانیان به مردمان جهان شناساندند.
زنان یونانی با جوییدن صمغ درخت mastic یا mastiche، به منظور تمیز کردن دندان ها و همچنین خوش بو کردن تنفس خود استفاده می کردند. یافته های دیگر نیز نشان از این دارد که مردم نواحی شمالی اروپا پوست درخت غان را به دلیل لذت بخش بودن جویدن آن و همچنین خواص متعدد دارویی این ماده نظیر خاصیت تسکین دهندگی دردهای دندانی، می جویده اند. همچنین مردمان مایاها به منظور رفع تشنگی و گرسنگی خود صمغ درخت sapodilla و سرخپوستان آمریکای شمالی صمغ درخت صنوبر را می جویدند. زمان های قدیم در ایران نیز از صمغ درخت بن که سقز نام دارد به عنوان یک جویدنی (آدامس) طبیعی استفاده می کردند. سقز به عنوان یک ماده با خواص دارویی زیاد توسط پزشک های مشهوری چون ابو علی سینا برای درمان بیماری های مختلف از جمله دستگاه گوارش تجویز می شده است.
توماس آدامز پایه گذار صنعت آدامس
وقتی از دوران باستان عبور کنیم، میبینیم که سابقه آدامس های امروزی به دهه 1860 باز می گردد. یعنی درست زمانی که ماده ای به نام چیکل (chicle) تولید شد. چیکل از یک درخت همیشه سبز گرمسیری به نام Manilkara chicle استخراج میشود و به عنوان یک ماده لاستیکی از مکزیک وارد شده بود. رهبر سابق مکزیک، آنتونیو لوپس دسانتا آنا، گاهی این گیاهی بومی (Chicle) را می جوید. توماس آدامز در آن زمان به عنوان منشی نزد آنتونیو کار میکرد. در همان حین بود که ایده تولید آدامس به ذهن توماس خطور کرد.
آدامز در اولین تلاش خود برای استفاده از چیکل به عنوان پلاستیک لاستیک چرخ با شکست مواجه شد. هنگامی که آدامز نتوانست مواد خود را در ایجاد یک فرم پلاستیکی مناسب برای ساخت لاستیک چرخ به کارگیرد، سعی کرد از آن در زمینه دیگری استفاده کند. وی در نهایت با افزودن شکر به گیاه چیکل، آدامس را به وجود آورد که بعدها با عنوان چیکلتس (Chiclets)- یک برند شناخته شده که امروزه هنوز هم این نام محبوب است شناخته شد.
به دلیل تلاش های توماس در زمینه تولید آدامس او به عنوان پایه گذار صنعت تولید آدامس شناخته شد. به همین خاطر ریشه کلمه آدامس نیز از نام Thomas Adams گرفته شد. چیکل صمغی نرم تر است و قدرت نگهداری رایحه ها را برای مدت طولانی تری نسبت به سایرین دارد. لذا این صمغ به تدریج توانست نسبت به سایر رزین ها در تولید آدامس رواج بیشتری پیدا کند. به طوری که اکنون اغلب آدامس ها را از این پایه های صناعی می سازند. چرا که این مواد ارزان و در دسترس تر هستند.
آدامز در سال 1871 یک ماشین برای کارخانه آدامس طراحی کرد و آن یک ماشین خودکار بود که با انداختن پول در این دستگاه؛ جنس مورد نظر از آن خارج میشد. 17 سال بعد، در سال 1888 اولین آدامس توسط آن ماشین در ایستگاه زیرزمینی شهر نیویورک فروخته شد. توماس آدامز، آدامس تولیدی خود را سقز جویدنی نیویورکی آدامز (Adams New York Chewing Gum) نامگذاری کرد.
اولین آدامس گیاهی
از نظر تجاری اولین بار آدامس در سال ۱۸۴۸ فروخته شد. یعنی هنگامی که برادران Curtis روی صمغ درخت کاج آزمایشاتی انجام دادند. آن ها صمغ درخت صنوبر را برای جلوگیری از چسبیدن آن به هم جوشانده و سپس به نوارهایی که با نشاسته ذرت پوشانده شده برش دادند. آن ها گمان داشتند که این ماده برای جویدن مناسب است و با جویدن آن میتوانند برای خود پول دربیاورند.
برادران کورتیس برای تبدیل این صمغ به آدامس تلاش های بسیاری کردند و در نهایت پس از دو سال موفق شدند صمغ درخت کاج را به آدامس تبدیل کنند. بدین شکل اولین آدامس عمده صنعتی گیاهی را تولید کنند. اگرچه بعدا مشخص شد، رزین صنوبر برای تولید این آدامس ایده آل نیست. زیرا طعم خوبی ندارد و هنگام جویدن نیز شکننده است. کورتیس و دیگران که پس از او وارد تجارت آدامس شدند، بعدها به آدامس هایشان موم پارافین که باعث نرم و لاستیکی شدن میشد را افزودند. در اوایل دهه 1850، نخستین کارخانه تولید آدامس در جهان به نام همین برادران، Curtis Chewing Gum Factory نامگذاری شد.
داستان ریگلی جونیور
اگر بخواهیم مروری بر تاریخچه آدامس بیندازیم قطعا در این میان به نام ریگلی معروف برخواهیم خورد. شرکت ریگلی که یک شرکت بزرگ صنایع غذایی آمریکایی است که تولید کننده انواع محصولات از جمله آدامس ها با برند ریگلی می باشد. این شرکت بزرگ را در ابتدا ویلیام ریگلی جونیور تاسیس کرد. در ادامه به توضیح داستان این برند به طور خلاصه می پردازیم.
در قرن بیستم، محصول آدامس، ویلیام ریگلی جونیور را به یکی از ثروتمندترین مردان در آمریکا تبدیل کرد. ریگلی کار خود را به عنوان فروشنده صابون در زادگاهش فیلادلفیا آغاز کرد. وی پس از نقل مکان به شیکاگو در سال 1891، شروع به ارائه مشوقی به صاحبان فروشگاه ها برای خرید محصولات خود، مانند قوطی های بیکینگ پودر رایگان با هر سفارش کرد. او دید بکینگ پودر بیشتر از محصول اصلیش به فروش می رود. لذا فروش صابون را متوقف و شروع به فروختن بکینگ پودر کرد. برای بار دیگر درکنار فروش محصول خود او آدامس را ارائه کرد، که این بار هم دید آدامس بیشتر از بکینگ پودر به فروش می رود. لذا ریگلی تصمیم به تولید و فروش آدامس کرد. در سال 1893، او دو مارک جدید آدامس، Juicy Fruit و Wrigley’s Spearmint را راه اندازی کرد. از آنجا که صنعت آدامس مملو از رقبا شده بود، ریگلی تصمیم گرفت با صرف هزینه های زیاد برای تبلیغات و بازاریابی مستقیم، محصولات خود را برجسته کند. در سال 1915، شرکت ریگلی کارزاری را آغاز کرد که در آن نمونه های رایگان آدامس خود را برای میلیون ها آمریکایی ذکر شده در دفترچه تلفن ارسال کرد. تبلیغات دیگر او در این زمینه شامل ارسال آدامس برای کودکان ایالات متحده در دومین سالگرد تولدشان بود.
رقابت در این صنعت همچنین به آدامس های حبابی نیز کشیده شده بود. فرانک فلیر که از سال 1885 شرکت تولید کننده آدامس داشت، چیزی متفاوت از رقبای خود میخواست و سال ها روی محصولی که بتواند به صورت حبابی درآورد، تلاش کرد.
سرانجام در سال 1906، فرانک آدامس حبابی را با نام Blibber Blubber، اختراع کرد، اما ثابت شد که این آدامس دارای قدرت چسبندگی زیادی است. سرانجام یک کارمند فلر به نام والتر دیمر در سال 1928، توانست فرمول موفقیت آمیزی برای اولین آدامس حبابی تجاری ابداع کند که Dubble Bubble نام گرفت.
تحول در صنعت آدامس
در سال 1928، تحولی در صنعت آدامس سازی به وجود آمد و آدامس هایی تولید شد که مواد دارویی به آن ها اضافه میشد تا با جویدن آن، مصرف کننده بتواند داروهای خود را راحت تر دریافت کند.
در سال 1991 (حدود 29 سال پیش)، تشکیلات دارویی (فارماکوپه) اروپا، طرح استفاده و مصرف آدامسی را داد که به کمک آن بیماری های دهانی و یا بیماری های سایر نقاط بدن از طریق موادی که از راه دهان و یا سیستم گوارشی جذب میشوند قابل درمان هستند. با جای دادن مواد دارویی در ترکیبات محلول در آب و یا در ترکیبات محلول در چربی، می توان این داروها را خیلی سریع (در عرض 15-10 دقیقه) پس از شروع جویدن آدامس و یا به کندی (طی ساعت ها) به بدن فرد مصرف کننده رساند. از این داروها می توان به فلوراید (برای درمان و کاهش پوسیدگی های دندانی)، کلرهگزیدین (که یک ضد عفونی کننده موضعی است)، نیکوتین (برای کاهش کشیدن سیگار با دریافت نیکوتین سیگار از طریق جویدن آدامس)، آسپیرین (که ضد درد و التهاب است)، دیمن هیدرینات (برای بیماری های روانی– هیجانی)، دیفن هیدرامین (داروی ضد حساسیت)، نیترات میکونازول (درمانگر بیماری قارچی کاندیدیاز یعنی همان برفک دهانی)، آنتی اسیدها (در تسکین و درمان ناراحتی معده به کار میرود)، و کافئین (به عنوان کاهش دهنده خواب) اشاره کرد. جویدن آدامس به ویژه برای کودکان به علت سختی مصرف دارو در این رده سنی، به عنوان روشی نوین برای دریافت داروها بیشتر مورد توجه است.
همانگونه که تشریح شد از گذشته های خیلی دور تا به اکنون، تولید آدامس فرایندهای مختلفی را به خود دیده است و نتیجه تلاش ها در این عرصه، وجود آدامس های متنوع در بازار است به گونه ای که امروزه، صنعت آدامس پیشرفت و توسعه چشمگیری داشته و این محصول در اشکال و طعم های مختلفی تولید و به فروش میرسد. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و علم و همچنین تحقیقات زیاد در صنعت تولید آدامس،آدامس دیگر فقط به عنوان یک تنقلات و جویدنی برای سرگرمی درنظر گرفته نمیشود و میتوان با اضافه کردن ترکیبات ارزشمند به این جویدنی کوچک آن را به عنوان یک خوراکی مفید درنظر گرفت.